Bir havzayı besleyen ve birbirlerine eklemlenen çok sayıdaki dere, çay ve ırmaklar gibi, Mekanda Adalet Derneği de birçok farklı temas, tecrübe ve soruların birikimiyle hayat buldu. Bu farklı kanalları bir araya getiren mekânda adalet kavramını, hem bir analitik çerçeve hem de bir toplumsal mücadele alanı olarak ele alıp yaşadığımız çevreyi anlamlandırmak ve daha adil, ekolojik, demokratik bir dünya kurmak için çalışmalarımızın merkezinde konumlandırdık.

Tüm kentsel ve kırsal mekanlarda, toplumsal ilişkilerde ve demokratikleşme karşısında etkisini artırarak gösteren inşaat/hafriyat öncelikli politik ekonominin dayattığı düzene karşı yerel toplulukların, taban hareketlerinin, aktivistlerin tarihsel, toplumsal ve mekânsal adalet taleplerini ve yaşamı merkeze alan bir tahayyülde ortaklaştık. Disiplinlerötesi bir yaklaşımla, mekâna dair nitelikli, yenilikçi ve kamusal bilgiyi biriktirip, üretip paylaşmak üzerimize vazife olsun dedik. MAD’ı, üyelerimizin uzun yıllardır akademi ve kent/çevre hareketleri içinde sürdürdüğü çalışmalardan yola çıkarak resmi olarak 22 Haziran 2016 tarihinde kurduk.

MAD’ın kuruluşuna vesile olan temel dinamiklerden biri, benzer yenilikçi metotları kullanan, sahadan beslenen bir grup eylem araştırmacısının başlattığı Beyond Istanbul (İstanbul’un Ötesi) isimli araştırma kolektifiydi. İstanbul ve ötesinde, sıklıkla yok sayılan mekânsal gerçekliklere odaklanan, yürüme ve katılımcı araştırma gibi yöntemleri kullanan bu kişilerin bir kısmı daha sonra MAD’ın kurucu üyeleri arasında yer aldılar. Beyond Istanbul ise araştırma temelli bir yayıncılık programına evrildi, üç ayda bir çıkardığımız yarı-akademik dergimizin adı oldu.

Hikâyemize şekil veren bir diğer kanal 1999 Depremi sonrası yeşeren taban hareketleri oldu. Düzce Depremi sonrasında bir araya gelen kiracı depremzedelerin uzun yıllar boyunca sürdürdükleri yaşamaya elverişli konut hakkı mücadelesi MAD’ın önemli ilham kaynaklarından biridir. İnşaatı 2016 yılında başlayan, 2017’de Dünya Konut Ödülleri’nin 10 finalistinden biri seçilen Umut Evleri Projesi’nin mimari tasarımını katılımcı bir süreç ile gönüllüler yapmıştı. Umut Atölyesi adı altında bir araya gelen farklı disiplinlerden akademisyen, öğrenci ve profesyonellerin temas ve birlikte üretim deneyimi, MAD gibi kalıcı ilişkilerin de ortaya çıkmasını teşvik etti.

MAD için bir diğer kurucu dinamik, özellikle 2010 sonrası hızlanan, ilk etapta ağırlıklı olarak işçi sınıfı mahallelerini hedef alan kentsel dönüşüm projeleri kaynaklı mekânda adaletsizlikler oldu. Neredeyse 10 yıla yayılan, kentsel dönüşüm tehdidi altında ve hukuki güvenceden yoksun yaşayan İstanbul, İzmir ve İzmit’te onlarca mahallede kurulan dayanışma temelli ilişkiler, çalışma alanlarının belirlenmesinde önemli bir rol oynadı. Hukuk, planlama ve tasarım alanlarında dahil olunan gönüllü destek faaliyetlerinden kaynaklı tecrübeler, MAD’ın misyonunun ve çalışma prensiplerinin çerçevesini de çizmiş oldu.

MAD’ın kuruluşunu besleyen bir başka ortak üretim de geleneksel sınıf içi tartışmalarını İstanbul’u farklı noktalarına yaptığımız yürüyüşler ile birleştiren İstanbul Yollarında Kentsel Politik Ekoloji Yaz Okulu deneyimidir. 2015’ten beri her yaz sürdürdüğümüz saha deneyimi ile eleştirel akademik çalışmaları harmanlayan ve akademi dışı öğrenme ve araştırma cemaatlerini yaşatma iddiasını hayata geçirmeyi amaçlayan yaz okulu; kamusal, yenilikçi ve nitelikli bilginin üretimine odaklanan MAD’ın kurumsal yapıtaşları arasındadır.

Çevrenin korunması, kentsel haklar, farklı toplulukların maruz kaldıkları ayrımcılıklar gibi mekânsal adalet kapsamına giren hukuk davalarının açılması, takip edilmesi ve bilgisinin üretilmesi MAD’ın temel çalışma alanlarından birini oluşturur. Bunun arka planında da yıllarca kent ve çevre davaları üzerine çalışan, insan hakları hukuku alanında uzmanlaşan kurucu üyelerimizin deneyimleri yer alır.

Ekolojik ve toplumsal ayak izleri yıkıcı olan, halkı mülksüzleştiren mega projeleri ve bunların arkalarındaki sermaye–iktidar ilişki ağlarını görünür kılmayı hedefleyen araştırmacı gazetecilik ve yurttaş izleme girişimleri MAD’ın kuruluşunu teşvik eden kanallar arasında bulunur.